Post Truth Nedir?

Kelime anlamı ‘gerçeğin ötesinde, hakikatten sonra’ şeklinde Türkçe’ye çevrilebilen bu kavram aslında gerçekten uzaklaşmış olan algı yönetim sistemidir. 2016 yılında Oxford sözlük tarafından yılın kelimesi seçilmiş olsa da bu kelime oldukça eski bir kelimedir. Duyguların ve kişisel kanaatlerin belirli bir konu üzerinde kamuoyunu belirlemede rasyonel gerçeklerden daha fazla etkili olması durumu anlamına gelmektedir. Yani gerçeklerin tamamen duygusal iddialar ile kamu oyunun bakış açısını yönlendirmesiyle daha fazla etkili olması demektir. Post truth kavramı ile sıklıkla siyasette karşılaşsak da sosyal medyada da bu kavramın etkileri ile sıklıkla karşılaşmaktayız. Tarihteki en büyük örneği Hitler’in gerçek veriye dayanmayan söylem ve davranışları ile kitleleri manipüle etmesidir.

Geleneksel ve dijital medya post-truth kavramına hiç yabancı değildir. YouTube, Twitter, Facebook gibi yeni medyanın artık elimiz kolumuz olduğu günümüzde her sosyal medya kullanıcısı diyetisyen, nefes terapisti, yaşam koçu, ilişki uzmanı ya da marka temsilcisi olabiliyor. Bu da aslında gördüklerimizin ne kadar gerçek olduğu konusunda kafamızda soru işaretleri bırakıyor.

Fazla takipçisi olan, televizyonda çok izlenen bir programın sunucusu olma sizi uzman veya kanaat önderi haline getirebiliyor. Özellikle sosyal medyada en güzel örneği influencerlardır. Kullandıklarını söyledikleri ve tanıtımını yaptıkları ürün, gittikleri bir mekanın tanıtımı yaparak takipçilerini etkiler ve kitleleri etkilerler. Gerçekte o ürünün kaliteli olması veya mekanın anlatıldığı kadar iyi olması önemli değildir. Çünkü burada asıl önemli olan kişisel kanaatlerin gerçeklerin üzerinde olması ve inandırıcı olmasıdır.  

Post-truth kavramının en önemli özelliklerinden biri de ‘ya bendensin ya ötekinden’ mottosudur. Sizin söylediğiniz bir görüşe karşıt bir düşünce geldiğinde bunu asla kabul etmiyorsunuz. ‘Beni yanlış anladığın için böyle düşünüyorsun.’, ‘sen o konuyu çok yanlış anladın anlasaydın böyle düşünmezdin.’ Kendi gerçeklik anlayışına uymayan her düşünce ya da yaklaşım koşulsuz şartsız tartışmaya kapalı olarak yanlıştır ve inkar edilir. Bunun sonucunda solipsizm kavramı önümüze çıkıyor. Solipsizm ya da tekbencilik kavramı “var olan ve var olmakta olan her şey, benim bir tasarımımdır” ya da “var oluş yalnızca ‘ben’im var oluşumdur” şeklinde kabaca özetlenebilecek bir argümanı ifade eder. Solipsizme göre, “Varlık” yalnızca ben’in varlığıdır ve geriye kalan her şey, ben’in bir kurgusu, tahayyülü ya da tasarımından ibarettir. Sosyal medyanın kişileri getirdiği nokta ise burasıdır. Solipsizm, aynı düşüncüleri paylaşan tek bir grup olarakta görülebilir. Özellikle sosyal medya bu şekilde gruplarla karşılaşmamız çok olağan bir durumdur. Özellikle Türkiye’de siyasi parti desteklemek takım tutmak ile eş değer bir kavram olarak karşımıza çıktığı için bu tarz insanlar bu gruplarda bir araya gelmişlerdir. Bu grupların oluşmasında etkili olan bence bir numaralı katalizör Facebook, Twitter ve Google gibi platformların arama motorlarının kişilerin ilgi alanlarına göre belirlenmesi. Kişi sosyal medya hesabında gezerken genellikle kendi düşünceleri ile örtüşen, ilgi alanına uygun bilgilerle karşılaşmaktadırlar. Bu ve buna benzer sebeplerden dolayı post truth ve solipsizm gibi kavramlar artık hayatımızın içerisinde yer almaya başladı.